ইটিএফ (ETF (Exchange-Traded Fund) ) হৈছে এক প্ৰকাৰৰ বিনিয়োগ পুঁজি । এক্সচেঞ্জ-ট্ৰেডেড প্ৰডাক্ট, অৰ্থাৎ ইয়াক ব্যক্তিগত ষ্টকৰ দৰে ষ্টক এক্সচেঞ্জত ব্যৱসায় কৰা হয়। ইয়াত সম্পত্তিৰ সংকলন থাকে—যেনে ষ্টক, বণ্ড, পণ্য বা এইবোৰৰ মিশ্ৰণ । ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে এটা নিৰ্দিষ্ট সূচকাংক (যেনে নিফ্টি ৫০), খণ্ড বা সম্পত্তি শ্ৰেণীৰ পৰিৱেশন অনুসৰণ কৰা।
ইটিএফ কি? What is an ETF?
ইটিএফে মিউচুৱেল ফাণ্ড (mutual funds ) আৰু ষ্টকৰ (stocks) বৈশিষ্ট্যসমূহ একত্ৰিত কৰে:
• মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ দৰেই ইটিএফেও একাধিক বিনিয়োগকাৰীৰ পৰা ধন সংগ্ৰহ কৰি বৈচিত্ৰময় পৰ্টফলিঅ’ত বিনিয়োগ কৰে।
• ষ্টকৰ দৰেই ইটিএফৰ ব্যৱসায় ষ্টক এক্সচেঞ্জত হয় আৰু গোটেই ব্যৱসায়িক দিনটোত ইয়াৰ মূল্যৰ উঠা-নমা হয়।
ইটিএফে কেনেকৈ কাম কৰে? How Does an ETF Work?
১) পুঁজি সৃষ্টি: এটা সম্পত্তি ব্যৱস্থাপনা কোম্পানী (AMC) য়ে এটা ইটিএফ সৃষ্টি কৰে, যিয়ে এটা বেঞ্চমাৰ্ক সূচকাংক (যেনে, নিফ্টি ৫০) অনুকৰণ কৰে।
২) অন্তৰ্নিহিত সম্পত্তি: ইটিএফে একে অনুপাততে, সূচকাংক গঠন কৰা একেবোৰ ছিকিউৰিটিতে বিনিয়োগ কৰে।
৩) ট্ৰেডিং: বিনিয়োগকাৰীয়ে ডিমেট আৰু ট্ৰেডিং একাউণ্টৰ জৰিয়তে ষ্টক এক্সচেঞ্জত ইটিএফ ইউনিট ক্ৰয় বা বিক্ৰী কৰে।
৪) এন এ ভি আৰু বজাৰ মূল্য: প্ৰতিটো ই টি এফৰ এটা নিকা সম্পত্তিৰ মূল্য (এন এ ভি) থাকে, যিয়ে অন্তৰ্নিহিত সম্পত্তিৰ মূল্য প্ৰতিফলিত কৰে। চাহিদা-যোগানৰ বাবে বজাৰৰ মূল্য সামান্য পাৰ্থক্য হ’ব পাৰে।
ইটিএফৰ সুবিধা Advantages of ETFs
১/ কম খৰচৰ অনুপাত
ইটিএফসমূহ নিষ্ক্ৰিয়ভাৱে পৰিচালিত হয়, অৰ্থাৎ ই কোনো ফাণ্ড মেনেজাৰৰ দ্বাৰা সক্ৰিয়ভাৱে পৰিচালিত হোৱাৰ পৰিৱৰ্তে এটা সূচকাংক অনুসৰণ কৰে। ইয়াৰ ফলত পৰিচালনাৰ মাচুল আৰু পৰিচালনাৰ খৰচ হ্ৰাস পায়।
২/ বৈচিত্ৰ্যতা
এটা ইটিএফত বিনিয়োগ কৰিলে আপুনি বহুতো ছিকিউৰিটিজৰ (যেনে, সকলো ৫০টা নিফটি ষ্টক) এক্সপ’জাৰ পায়, যাৰ ফলত অপ্ৰণালীবদ্ধ বিপদ হ্ৰাস পায়।
৩/ লিকুইডিটি আৰু ট্ৰেডিং নমনীয়তা
ইটিএফক ব্যৱসায়িক সময়ত বা যিকোনো সময়তে বাস্তৱ সময়ৰ মূল্যত ক্ৰয় আৰু বিক্ৰী কৰিব পাৰি, যাৰ ফলত অধিক লিকুইডিটি পোৱা যায়।
৪/ স্বচ্ছতা
ইটিএফে নিজৰ হোল্ডিং দৈনিক প্ৰকাশ কৰে, ই মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ দৰে নহয় যত মাহেকীয়াকৈ হোল্ডিং প্ৰকাশ কৰা হয়। ইয়াৰ দ্বাৰা বিনিয়োগকাৰীসকলক উচ্চ স্বচ্ছতা প্ৰদান কৰা হয়।
৫/ কৰ দক্ষতা
ইটিএফৰ সাধাৰণতে মিউচুৱেল ফাণ্ডতকৈ মূলধনী লাভৰ বিতৰণ কম, যিয়ে কৰ দায়বদ্ধতা কম কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
৬/ নূন্যতম বিনিয়োগ নাই
আপুনি ইটিএফত এটা ইউনিট কিনিও বিনিয়োগ আৰম্ভ কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত সৰু বিনিয়োগকাৰীৰ বাবে ই সুলভ হয়।
ভাৰতত ইটিএফৰ প্ৰকাৰ Types of ETFs in India
বিভিন্ন বিনিয়োগৰ পছন্দ অনুসৰি বিভিন্ন ইটিএফ আছে।
১/ ইকুইটি ইটিএফ
এই ট্ৰেক ইকুইটি সূচকাংক যেনে:
• নিফ্টি ৫০ ইটিএফ
• চেন্সেক্স ইটিএফ
• বেংক নিফ্টি ইটিএফ
• খণ্ডগত ইটিএফ (যেনে, আইটি, ফাৰ্মা, এফএমচিজি)
তেওঁলোকে নিজ নিজ সূচকাংকৰ গঠনমূলক ষ্টকত বিনিয়োগ কৰে।
উদাহৰণ:
• নিপ্পন ইণ্ডিয়া নিফ্টি ৫০ ইটিএফ
• এছ বি আই ই টি এফ নিফটি বেংক
২/ ঋণৰ ইটিএফ
এই ইটিএফসমূহে চৰকাৰী বণ্ড আৰু ৰাজহুৱা খণ্ডৰ ঋণৰ দৰে নিৰ্দিষ্ট আয়ৰ যন্ত্ৰত বিনিয়োগ কৰে।
উদাহৰণ:
• ভাৰত বণ্ড ইটিএফ – নিৰ্দিষ্ট মেচিউৰিটি থকা ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বণ্ডত বিনিয়োগ কৰে।
৩/ সোণৰ ইটিএফ
এইবোৰৰ সমৰ্থনত ভৌতিক সোণ আৰু সোণৰ ঘৰুৱা মূল্য অনুসৰণ কৰা হয়। ভৌতিক সোণ নথকাকৈ সোণৰ সংস্পৰ্শ বিচৰা বিনিয়োগকাৰীৰ বাবে আদৰ্শ।
উদাহৰণ:
• এইচডিএফচি গোল্ড ইটিএফ
• এছ বি আই গোল্ড ই টি এফ
৪/ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ইটিএফ
এইবোৰে বিশ্বব্যাপী সূচকাংকত বিনিয়োগ কৰে, ভাৰতীয় বিনিয়োগকাৰীসকলক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ইকুইটিৰ সৈতে এক্সপ’জাৰ প্ৰদান কৰে।
উদাহৰণ:
• মোটিলাল ওছৱাল নাছডাক ১০০ ইটিএফ
৫/ বিষয়ভিত্তিক ইটিএফ
এই ইটিএফসমূহে নিৰ্দিষ্ট বিষয়বস্তু বা কৌশলসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, যেনে ইএছজি (পৰিৱেশ, সামাজিক, আৰু শাসন), স্মাৰ্ট বিটা, বা উদ্ভাৱন খণ্ড।
উদাহৰণ:
• আইচিআইচিআই প্ৰুডেন্সিয়েল নিফ্টি লো ভল ৩০ ইটিএফ
৬/ খণ্ডগত ইটিএফ
নিৰ্দিষ্ট খণ্ড যেনে আই টি, বেংকিং, শক্তি ইত্যাদি অনুসৰণ কৰক।
উদাহৰণ:
• এছ বি আই ই টি এফ আই টি
• ইউটিআই নিফ্টি পিএছইউ বেংক ইটিএফ
ভাৰতত ইটিএফত কেনেকৈ বিনিয়োগ কৰিব? How to Invest in ETFs in India?
১/ ডিমেট আৰু ট্ৰেডিং একাউণ্ট : এন এছ ই/বি এছ ইৰ দৰে এক্সচেঞ্জত ই টি এফ ক্ৰয়/বিক্ৰী কৰিব লাগিব তাৰ বাবে আপোনাৰ এটা ডিমেট আৰু ট্ৰেডিং একাউণ্ট ৰ প্ৰয়োজন হব ।
২) ইটিএফ নিৰ্বাচন কৰক: আপোনাৰ বিনিয়োগৰ লক্ষ্য, বিপদৰ ক্ষুধা, আৰু সময়ৰ দিগন্তৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ETF বাচনি কৰিব পাৰে ।
৩/ অৰ্ডাৰ দিয়ক: আপোনাৰ ব্ৰোকাৰ বা ট্ৰেডিং প্লেটফৰ্মৰ জৰিয়তে, ষ্টক কিনাৰ দৰেই ক্ৰয় কৰিবলৈ order দিয়ক ।
৪) মনিটৰ হোল্ডিংছ: ইটিএফসমূহ আপোনাৰ পৰ্টফলিঅ’ৰ জৰিয়তে অনুসৰণ কৰিব থাকিব পাৰে ।
ইটিএফৰ সৈতে জড়িত বিপদ Risks Associated with ETFs
১/ বজাৰৰ বিপদ: অন্তৰ্নিহিত সম্পত্তিৰ কাম কম হ’লে ইটিএফৰ মূল্য হ্ৰাস পাব পাৰে।
২) ট্ৰেকিং এৰ’ৰ: মেনেজমেণ্ট মাচুল, লিকুইডিটি ইছ্যু আদিৰ বাবে ইটিএফে সূচকাংকৰ নিখুঁত প্ৰতিলিপি কৰিব নোৱাৰিবও পাৰে।
৩) লিকুইডিটি ৰিস্ক: কিছুমান ইটিএফৰ ট্ৰেডিং ভলিউম কম হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত বিড-এস্ক স্প্ৰেড ব্যাপক হ’ব পাৰে।
৪) মুদ্ৰাৰ বিপদ: আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ইটিএফৰ বাবে বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ উঠা-নমাই ৰিটাৰ্ণত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে।
নিয়ন্ত্ৰণ Regulatory
ভাৰতত ইটিএফসমূহ ছেবি (চিকিউৰিটিজ এণ্ড এক্সচেঞ্জ ব’ৰ্ড অৱ ইণ্ডিয়া)ৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয়। সকলো ইটিএফে প্ৰকাশ, লিকুইডিটি, আৰু পৰ্টফলিঅ’ গঠনৰ সম্পৰ্কে ছেবিৰ নীতি অনুসৰণ কৰিব লাগিব।
ভাৰতত ইটিএফৰ ভৱিষ্যত Future of ETFs in India
ভাৰতত ইটিএফসমূহে ট্ৰেকচন লাভ কৰিছে:
• নিষ্ক্ৰিয় বিনিয়োগৰ উত্থান
• বিনিয়োগকাৰীৰ সজাগতা বৃদ্ধি কৰা
• প্ৰতিষ্ঠানিক অংশগ্ৰহণ (যেনে, ইটিএফত ইপিএফঅ’ বিনিয়োগ)
• ভাৰত বণ্ডৰ দৰে চৰকাৰী সমৰ্থিত ইটিএফ
আমেৰিকাৰ তুলনাত সৰু ছেগমেণ্ট হোৱাৰ পিছতো ভাৰতীয় ইটিএফ এ ইউ এম (এছেটছ আণ্ডাৰ মেনেজমেণ্ট) বিশেষকৈ ইকুইটি আৰু ঋণ খণ্ডত দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পাইছে।
উপসংহাৰ Conclusion
ইটিএফ হৈছে বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ পৰ্টফলিঅ’ত বিনিয়োগ কৰাৰ এক কাৰ্যক্ষম, কম খৰচী আৰু স্বচ্ছ উপায়। আপুনি সৰল সূচকাংক এক্সপ'জাৰ বিচৰা খুচুৰা বিনিয়োগকাৰী হওক বা কৰ-দক্ষ সঁজুলি বিচৰা প্ৰতিষ্ঠানিক বিনিয়োগকাৰী হওক, ইটিএফসমূহে এটা নমনীয় আৰু স্কেলেবল সমাধান আগবঢ়ায়। ভাৰতৰ মূলধনী বজাৰ পৰিপক্ক হোৱাৰ লগে লগে আৰু নিষ্ক্ৰিয় বিনিয়োগ বৃদ্ধি পোৱাৰ লগে লগে ইটিএফে দীৰ্ঘম্যাদী পৰ্টফলিঅ’ কৌশলত কেন্দ্ৰীয় ভূমিকা পালন কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে।